Berastegi Gipuzkoako Tolosaldeako udalerria da.
Bertakoek eta ingurukoek Beasti
deritzote herriari. Hauek dira bere auzoak: Hirigunea, Aintzerga, Izotzalde,
Eldua, Amerialde, Leitzalde, Eguzkialde, Aiztunalde, Elduainalde, Urdinarrain,
Ipuliño, Elizalde eta Plazaola.
 |
| Berastegiko harana |
Historia
Berastegiko herrigunearen ikuspegia
Berastegi herri zaharra da oso. Haren lehen aipamena XI. mendekoa dugu:
1027an, Nafarroako errege Antso Handiak Iruñeko apezpikutzari emandako mugei
buruzko idazki batean ageri da Berastegiko Harana. Dena dela, bertan gizakia
askoz lehenagotik bizi izan dela uste da. Aspaldian tokia Aberastegi deitua
izan bide zen; ez zelako ur, egur nahiz janaririk falta.
 |
| Berastegi |
XIII. mendean Gipuzkoa Nafarroako Erresumatik banandu zen, Berastegi
muga bihurtu zelarik. Zirikaldi eta lapurreta espedizioak irten ohi ziren muga
borrokalaria zen, "gaizkileen muga" izenez ezagutzen zena. Horren
ondorioz, 1321eko irailaren 18an, Beotibarko gudu famatuaren bezperan alegia,
nafarrek Berastegi erre egin zuten.
 |
| Berastegiko harana |
Garai hartan lur erabilgarriaren zatirik handiena Ahaide Nagusiena zen
eta hauei hamarrenaren zerga ordaindu behar zitzaien. Horrek haserrea sortzen
zuen eta berastegiarren artean altxamendu etengabeak izan ziren, 1374an herria
Tolosari lotu zitzaion arte. Elkarketa horrekin biek irabazi zuten: Berastegik
Ahaide Nagusiekiko uztarria hausten zuen eta Tolosak areagotu egin zuen bere
botere eta eragina. Hala ere, elkarren artean tirabirak izan zituzten:
Berastegik Andoainekin komunikabide zuzen bat nahi zuen bere meatzeak eta
Leitzarango burdinolak babesteko, eta Tolosa horren guztiz aurkakoa zen.
 |
| Berastegi |
Egoera horretan, bi mende baino gehiagoko liskarren ondoren, 1615ean
Filipe III.a Espainiakoa erregeak hiribildu titulua eman zion Berastegiri
(ordura arte Berastegiko Harana zen) eta handik aurrera burujabe bihurtu zen.
Leitzarango bidea irekitzearekin komunikabideak hobetu egin ziren, eta nahiz
eta Bizkaian burdina erauztea errazagoa izan, errentagarria zen Leitzaranera
garraiatzea; bertan erregai nagusia -egurra- ugaria baitzen. Oparotasun
horretan, beraz, behar beste egur eta uren jabe izanik, Berastegik arazo
larririk gabe aurrera egin zuen zenbait gatazka eta Lehen Gerra Karlista izan
arren.
 |
| San Martin Tourskoaren eliza |
1848an gertaera garrantzitsua gertatu zen: Berastegik eta Elduainek
elkarrengandik banantzea erabaki zuten, larre eta baso komunei buruzko
eztabaidak zirela eta. Horrela, biek osatzen zuten 71 km2 lurretik gaur egungo
45,83ra igaro zen Berastegi.
 |
| Bustiñeneako karobia |
Ondasun nabarmenak
Udaletxea
1699an hasi ziren eraikitzen eta lanak 1734an amaitu zituzten. Gipuzkoako
gainerako udalerri guztietan ez bezala, Berastegiko udaletxea parroki elizatik
urrun altxatu zuten. Dirudienez, horren arrazoia herriko Kontzejuaren eta
elizaren babesle ziren Berastegiko Jauntxoen arteko tirabirak izan ziren.
Eraikin barrokoa da, apaingarririk gabea, fatxada alde batetik bestera
zeharkatzen dion inposta-banda salbu. Fatxada nagusiko kareharri landua
gainerako fatxadetako entokadurarekin konbinatzen da. Fatxada nagusiko armarri
polikromatuaren koloreak oso orijinalak ditu. Udaletxeko arkupean frontoi txiki
antzeko bat dago. Barnetik, oraindik ere bere zurezko egitura, solairuetako
oholtzak eta karrerapeko zurezko kasetoidura dotore bat mantentzen ditu. Denera
2.300 m² baino gehiago ditu. Eraiki zutenean egur eta harri ona erabili omen
zuten, baina ia ez dago berrituta, aldaketa gutxi egin dira ordutik hona. Areto
nagusia da ondoen zainduta dagoen gela. Garai bateko kartzela ere bere horretan
dago, 20 m²ko bi solairu dituena. Gaur egun, herriko agintariak udaletxearen
zaharberritze proiektu bat prestatzen ari dira.
 |
| Udaletxea |
Berastegiko dorretxea
Berastegi dorrea edota Jauregi dorretxea Gipuzkoako Berastegi
udalerrian dagoen dorretxe bat da. Udalerria dagoen haranaren barne-barnean
dago, Elizalde auzoan, Berastegiko eliza eta hilerriaren alboan. Gotiko estiloa
du eta ondare kulturala bezala sailkatua dago. Ahaide nagusien eraikinetako bat
zen. Erdi aroko gerra garai gogorren oroitzapena. Berastegi Dorrea parrokia
elizaren ondoan dago.
 |
| Berastegiko dorretxea |
San Martin Tourskoaren eliza
Eraikin hau oinarrian gotikoa da (1505) da eta XIII. mendeko atealde
erromanikoa dauka. Era berean Anbrosio Bengoetxearen berpizkundeko erretaula du
(1602). Gaur egun jainkotegi honetan kontzertuak ospatzen dira, hauen helburua
gipuzkoar organoen kalitatea nabareraztea da (Berastegikoa adibide ona da).
Sakristian altzairu polikromatuak daude. Landako atarian urte askotan zehar
bizilagunen kontseiluak ospatu dira.
 |
| San Martin Tourskoaren eliza |
San Anton baseliza
Egungo baseliza auzolanean eraikia izan zen, 1918 inguruan, Gillermo
Izagirre arkitekto tolosarraren zuzendaritzapean. Lehengo baseliza metro batzuk
gorago zegoen kokatuta, 1675an eraikia izan zelarik. Eraikina sartzeko harrizko
hormatxo batetako burdinazko atea ireki beharra dago. Baselizak aurrealdeak
hiru arkudun arkupea du, ezkerrean dorrea eta eskuinean estalpe edo teilatua.
Barnealdea, polikromatutako erretaula zentrala kontserbatzen du, santuaren
irudi modernoarekin. Honen gainean, gurutzatutako Kristo handi bat agertzen
zaigu.
 |
| San Anton baseliza |
San Lorentzo baseliza
Ustez XIV. mendean eraikia izan zen. Egun, hutsik dago, baina, ustez
Erdi Arokoak diren leihoak kontserbatzen ditu. 1340. urtean existitzen zelako
datuak badaude; urte horretan, santuaren aldeko kofradia bat sortu baitzen:
“Santxastingo-konpadria”. Oinplano laukizuzeneko eta egitura oso sotileko
eraikina da. Harlanduz egina dago. Baselizan arkuharriak eta hormabularrak
interes gehien pizten dutenak dira.
Kondaira: San Sebastian izurri eta legenarraren babestzailetzat hartzen
zuten. Bertan monje bat bakarrik bizi izan zela kontatzen da. Egunero iturri
batetara ur bila jaisten zen. Iturri hori oraindik ere Praile-Iturri izenez
ezagutzen da.
 |
| San Lorentzo baseliza |
San Sebastian baseliza
Ustez XIV. mendean eraikia izan zen. Egun, hutsik dago, baina, ustez
Erdi Arokoak diren leihoak kontserbatzen ditu. 1340. urtean existitzen zelako
datuak badaude; urte horretan, santuaren aldeko kofradia bat sortu baitzen:
“Santxastingo-konpadria”. Oinplano laukizuzeneko eta egitura oso sotileko
eraikina da. Harlanduz egina dago. Baselizan arkuharriak eta hormabularrak
interes gehien pizten dutenak dira.
Kondaira: San Sebastian izurri eta legenarraren babestzailetzat hartzen
zuten. Bertan monje bat bakarrik bizi izan zela kontatzen da. Egunero iturri
batetara ur bila jaisten zen. Iturri hori oraindik ere Praile-Iturri izenez
ezagutzen da.
 |
| San Sebastian baseliza |
Santa Maria eliza (Eldua)
Santa Maria Elizaren historia XIII. mendean hasi zen, Nafarroako
erregeen aginduz eraiki zenean. Mendeetan zehar, eliza hau elkargune izan da
bertako komunitatearentzat, bertan biltzeko eta otoitz egiteko toki bat aurkitu
baitu. Urteen poderioz, Santa Maria Elizak hainbat zaharberritze eta handitze
jasan ditu, baina jatorrizko egiturari eta xarma gotikoari eustea lortu du.
Gaur egun, inguruko erakargarri turistiko nagusietako bat da, bai edertasun
arkitektonikoagatik, bai balio historiko eta kulturalagatik.
Informazio iturriak:
https://eu.wikipedia.org/wiki/Berastegi
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina