.: Donamaria-Gaztelu

Donamaria

Donamariako etxeak

Belardi eta mendiz inguratutako herri txiki eta lasaia da Donamaria, bi herri nukleo nagusi ditu udalerriak; Donamaria eta Gaztelu. Zalantzarik gabe, herriaren sarreran ikusiko dugun erdi aroko dorretxe deigarri eta ederra da Donamariako eraikin ezagunena.

Donamaria

Donamariako historia, 1845. urte artaraino, Ibargoiara ibarrari lotua dago. Urte horretan, Askarraga, Artze, Donamaria, Gaztelu eta Igurin herri guneekin, udalerri bihurtu zen, hiriburutzat Donamaria hartu zutelarik. Iparraldean Donezteberekin egiten du muga, ekialdean Bertizarana eta Baztan ditu, mendebaldean Oiz eta hegoaldean Ultzama ibarra. Donamaria osatzen duten herri guneak, hauek dira: Askarraga, Artze, Gaztelu, Igurin eta Uxarrea.

Mendiko oihana, bertako hostozabaleko zuhaitzak osatzen du, gehienbat, pagadiak dira. Mendi apalean, berriz, haritza eta gaztaina ondoa da nagusi. Mendian barna ibiltzea maite duenarentzat, ibilbide anitz eta ederrak badira.

Jasokundearen eliza

Aipatzeko da, Donamariako Asuncion Ama Birjinaren eliza, bere ezkila dorre biribilarekin eta teilatu kono forma duena. Elizak, gurutze formako planta du.

Jasokundearen eliza

Jauregiko dorretxea

1488.urte geroztik ezaguna da eta 2.002. urtean zaharberritu izan zen. Herriaren sarreran talaia txiki baten gainean kokatuta dago Jauregia dorretxe dotorea. Defentsarako dorrea eta leinu-etxea izan zen XIV. eta XV. mendeetan eta funtsean estilo gotikoa du. Estruktura, angelu zuzenekoa da eta harria da nagusi lehenbiziko bi solairuetan, goiko bietako protagonista aldiz, zura da. 2000 eta 2002. urteen artean zaharberritua izan zen. Jauregia, interes kulturaleko ondasuna izendatu dute eta arkitektura zibilaren adibide onenetakoa da, Nafarroan gelditzen diren mota honetako azken gotorlekuetako bat.

Jauregia dorretxea

Jauregia dorretxea

Karmeldar Oinutsen komentua

Uxarrea herrigunean, Artzeko bidean, Karmeldar seroren etxea bisita dezakegu. XVIII. mendean eraiki zen Agerrea Jauregia, 1960. urteaz geroztik, Karmeldar Oinutsen Kontenplaziozko Komunitatea bizi da bertan.

Karmeldar Oinutsen komentua

Gaztelu

Gaztelu Nafarroako Foru Erkidegoko herri bat da. Donamaria udalerrian dago. Herriak parrokia-eliza garrantzitsua, iturri ederra eta pilota-jokorako plaza handia ditu.

Gaztelu

Gazteluko parrokia 1654an eraiki zen, eta Doneztebeko parrokiarekiko independente deklaratu zen, auzotarrek 1600 dukat ordaindu ondoren, haren hamarrenaren konpentsazio gisa.

Gaztelu

Santo Domingo eliza

Eliza berria 1772 eta 1773 urteen artean eraiki zen, Domingo Micheo jaunaren diruzko ekarpenei esker, herri horretako Michenea etxea baitzen jatorriz. Gurutze latindar forma du eta 25 metroko luzera, 7 metroko zabalera eta 12 metroko altuera gangaraino. Gurutzadurako kaperek sei metroko luzera eta 3,25eko zabalera dute. Elizan eraiki zenetik egindako obra garrantzitsuenak 1904 eta 1905 urteetan egin ziren.

Santo Domingo eliza

Gazteluko iturri-garbitokia

1888an eraiki zuten Kubara emigratutako gazteluar batzuk eta 2008an eraberritua izan zen. Bertan, aspaldian behiak ferratzeko erabiltzen zen arkera ikusi daiteke. Badaude iturri gehiago ere, Askarraga eta Artzen adibidez.

Garbitokia eta perrategia

Iturria

Legarreako leizea

Legarreako leizea kobazulo bat da, Malerrekako Donamaria herriko Gaztelu auzoan dagoena. Bertan Espainiako Gerra Zibilean zenbait gorpu bota zituztela eta, gerra krimen haiengatik aztertutako Nafarroako hobi komuntzat hartzen den puntuetako bat da leize hau.

1936ko abuztuaren 30ean, Gazteluko Juana Josefa Goñi Sagardia, 38 urteko emakumea bere seme-alabekin batera desagertu zen. Hamabost egun lehenago etxetik eta herritik kanporatuak izan ziren lapurreta txikiak egitea egotzita. Tarteko egun horietan mendian bizi izan ziren adarrez egindako txabola batean, Pedro Sagardia aitaren zain. Aita eta seme nagusiena gerrako frontera derrigorrez bidalita zeuden eta ezin izan zuten lagundu. Gau horretan norbaitek txabola erre eta familia leizera bota zuen, ziurrenez aurrez erahilda.