Maule Zuberoako antzinako udalerri bat da, Zuberoako hiriburua izan zena. 1841eko martxoaren 19an, Lextarrekin batera Maule-Lextarre udalerria osatu zuten. XI. mendean, Zuberoa Akitaniako bizkonterriaren menpe zela, 1261ean, Edward I.a Ingalaterrakoa, orduan printzea zela, bere indarrak erakutsi nahi eta Zuberoako bizkondeak menderatzera behartu eta bizkonde bihurtu zen. Bere boterea finkatzeko, eskualdean zenbait hiribildu gordetzea eta Atharratzen eta Maulen gotorlekuak eraikitzea erabaki zuen. Erdi Aroko harresiak, orain galduta, hiribildua babesten zuen. Barnealdean angeluzuzeneko enparantza handia etxez inguratuta zegoen. Akitania Ingalaterraren agindupean egon zen 1307-1449 artean, Zuberoa barne.
 |
| Maule |
1449 urtean Gaston IV.a Foixkoak herria setiatu eta harrapatu zuen. Hala
ere, hogei urte geroago maukletarrak altxatu eta gainditu egin zuten, aske
geratuz. XVI. mendean Beltzuntze familia egon zen agintean.
 |
| Uhaitzandi ibaia |
1790ean, Maule Barkoxe, Domintxaine, Zünharreta eta Atharratze herriek
sortutako kantonamenduaren hiriburu bihurtu zen. Orduko Mauleko Kantonamenduak
egungoak dituen udalerriak zituen, Barkoxe, Ospitalepea eta Arrokiaga kenduta
eta Doneztebe gehituta.
 |
| Le Halle |
Zuberoako hiriburuko ondasun nabarmenenak ezagutzeko ibilaldi labur bat
burutuko dugu.
Les Allées enparantzan dagoen kioskotik abiatu eta berehala, Andurain gaztelua
ikusiko dugu. XVII. mendeko monumentu
historikoa da. Oloroeko apezpiku eta KOntrareformaren gidaria izan
zenArnaur Maiteren aginduz
eraiki zuten pizkunde estiloko Zuberoako jauregi
esanguratsu hau. Nabarmentzekoak zuberotar moldeko
arbelezko teilatua eta bertako Erdi Aroko xurrutarriak
eta aurrealdean zizelkaturiko aho irekiduneko aurpegiak; jauregia setiatuz gero
kanoiak jartzeko pentsatuak.
 |
| Andurain gaztelua |
Erdigunea
ertzetako hiru dorre karratuek babesten dute; laugarren dorrea ez zen eraiki.
Zutabetxoak dituen sarrerako portiko ederra, gainean frontoia duten ajimez‑leihoak,
txapitula‑formako hirugarren solairua, gargolak, oholezko teilatua; barruan,
sekulako eskailera eta bi tximinia handi ditu.
Jauregiak 1661ean Matalas apaizak gidaturiko matxinadaren erasoa jasan zuen, bere dorretako batek su hartu zuelarik,
istiluak amaitzean berreraikia izan zelarik. Gaur egun Maytie familiarena da
jauregia, ekainaren1etik irailaren 20ra bisitak
baimentzen direlarik, 11etik 12tara eta arratsaldeko 3retatik 6etara, ostegun,
igande eta jaiegunetan izan ezik, non arratsaldez bakarrik irekitzen duten.
 |
| Marmol Zurizko kalbarioa |
Honen aurrean dagoen biribilgunearen erdian, XVI. mendeko marmol zurizko kalbarioa ikusiko dugu. Parez pare Herriko Etxea altxatzen da. Zuberoako Maule-Lextarre hiriko aginte edo erakunde administratibo nagusiaren egoitza da. Herriko Etxea plazan dago kokaturik. Eraikin hori, herriko etxe izan baino lehen, Montreal hotelaren eta Azpi-prefekturaren egoitza izan zen.
 |
| Herriko Etxea |
Arnaud de
Maytie kaletik aurrea egin eta San Joan
Bataiatzailearen elizaren ondora helduko gara. 1875-1876 urteetan, Maule Gaineko Donibane
eliza zaharra eraberritzeko zenbait proiekturen porrotaren ostean, 1877an hiri
erdian eliza berri bat eraikitzea erabaki zen. Emile Doyère arkitektoaren
planoak 1877ko irailean onartu ziren eta elizako lehen harria 1879ko ekainak
24ean jarri zen.
 |
| San Joan Bataitzailearen eliza |
1879 eta 1885
arteko lanak Tarbeko Pierre
Goyheneix eta Laàseko Pierre
Lassalle-Barrère enpresaburuen esku egon ziren. 1885eko maiatzaren 24ean
kontsakratu zen eliza. 1885-1890 aldera, Ferninand Hucher beiragileak zenbait
beirate egin zituen. Koro eta habeartea 1892etik aurrera hasi ziren jasotzen
Xavier Montaut abadearen artelanak, Oloroeko margolaria
zena eta lan hauek egiten ari zen bitartean hil zela. Lanak bere anaiak,
Auguste Montaut-ek. bukatu zituen.
 |
| San Joan Bataitzailearen eliza |
Uhaitza
ibaiaren paraleloan jarraituko dugu zubiraino, bertatik ibaia gainditu eta
Agosti Xaoren (kazetaria, hizkuntzalaria, idazlea eta politikaria) karrikatik goiko hirirantz abiatuko gara. Bertara
iristean, etxe zaharren artean dagoen 1765eko merkatua ikusiko dugu.
 |
| Goiko hiriko merkatua |
Metro batzuk
gorago, Andra Mariaren eliza etxeen
artean sartuta ikusiko dugu. XIV. mendekoa izan arren, aski eraldatu zen XVII.
mendean.
 |
| Andra Mariaren eliza |
Espaloi beretik
aurrera egin eta Bela Etxearekin
egingo dugu topo, 1587an Gérard Bela jabeak zergak ezarri zizkiolako famatua.
 |
| Bela etxea |
Etxe eder hau
gibelean utzi eta gazteluko bidetik (Chemin du Fort) Mauleko gaztelura iritsiko gara. Zuberoako hiriburuko muino batean kokaturiko gaztelua da (195 metroko garaieran) eta Zuberoako bizkonderria sortu zenetik bertako agintarien egoitza nagusia
izan zen. Gaur egun, markodun harresi batzuk geratzen dira erronda‑bideekin,
zilindro formako hiru dorre ditu, zertxobait suntsituak, kasamata bat eta
sarreran zubi altxagarri bat dago.
 |
| Mauleko gaztelua |
Antzinako
testuen arabera, hasieran dorre bat egon zen leku horretan, eta ziurrenik,
pixkanaka eraikiko zuten gaztelua. Gaztelu honi buruzko lehen aipamena 1257.
urtekoa da, Ingalaterrako erregearen indarrak herrira indarrez sartu zirenekoa. 1261ean, Ingalaterrako erregeak, Zuberoako bizkozde zenak bizkonde
zenak, indarrak erakutsi nahian kapitain-gazteluzain bat izendatu zuen Maulen. 1272 eta 1287 artean, Edward I.a Ingalaterrakoak, bere kokapen estrategikoa zela eta, gotorlekua sendotzeko agindu
zuen. 1319an eta 1374an gazteluzainek sendotze lanak segitu zituzten.
 |
| Mauleko gaztelua (Argazkia: Iñaki Navarlaz) |
Ingalaterraren
eskuetatik kentzeko hainbat saiakera izan zen, batzuetan emankor (1295ean eta 1307an), gehienetan
hutsal. 1449an, Gaston IV.a Foixkoak Frantziako erregearen alde alde
gaztelua setiatu eta konkistatu zuen, Guinea konkistatzeko
kanpaina abiatuz. 1512an hil zenean,
gotorlekua ez ezik bere lurralde guztiak, Zuberoa tartean, Frantziako koroaren
menpe geratu ziren. 1523an, Orange-ko
printzeak eta Lukuzeko jaunttoak berriro laburzki setiatu zuten. XVI. mendeko bigarren
partean, gaztelua erre zuten Frantziako Erlijio Gerretan.
 |
| Mauleko gaztelua |
1642an, Louis XIII.a Frantziakoak gaztelua lurreratu eta 1648an berreraiki zuten. Bakea iristean, soldadu eta kanoi zaharrak baino ez ziren geratu gazteluan; haien lana bisitari ospetsuak hartzea zen, besteak beste,Richelieu. Richelieu 1759. urteko abuztuan izan zen gazteluan eta 24 kanoikada lau txandatan bota zituzten haren omenez. Frantziako Iraultzan kartzela bihurtu zen. 1831an, Gerra Ministroak ez berreraikitzea erabaki zuen. 1870ean Maule gazteluaren jabe bihurtu zen.
Informazio iturriak:
https://eu.wikipedia.org/wiki/Maule
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina